تبعات افزایش کودک‌همسری عروس کوچولوها قربانیان فقر

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جهان صنعت، کودک‌همسری دختران نسبت به سال ۱۳۹۸، رشدی برابر با ۵/۱۰ درصد داشته و این تنها آمار ازدواج‌های ثبت شده است. در حالی که احتمالا تعداد واقعی کودک‌همسری در ایران از این موارد بیشتر است یکی از دلایل درست نبودن آمار کودک‌همسری در ایران، صیغه است. بسیاری از ازدواج‌های کودکان ثبت نمی‌شوند چون طی آن کودک صیغه‌ فرد بزرگسال شده است. که البته این امر منجر به تولد کودکان بی‌شناسنامه می‌شود که بی‌شناسنامه بودن این کودکان نیز تبعات جدی‌ برای آن‌ها به همراه دارد. چرا که کودکان این مادران خردسال نه تنها نفعی برای جامعه ندارند بلکه احتمالا به بزهکارانی کوچک یا کودکان کار بی دفاع تبدیل می‌شوند. در هر صورت طبق آمار رسمی ارائه شده در سال ۱۳۹۹ آذربایجان شرقی رکورددار کودک‌ مطلقه‌ها در ایران بوده است. از طرفی هرساله ارقامی در مورد کودکان مطلقه و بیوه زیر ۱۸ سال از سوی مراکز پژوهشی و آماری استخراج می‌شود؛ با توجه به آمار سال ۱۳۹۵ درحال حاضر بیش از ۱۴ هزار دختر زیر ۱۸ سال مطلقه یا بیوه در کشور وجود دارد که خود این موضوع یک آسیب اجتماعی است.

کودک‌همسری در ازای یک میلیون تومان
برهمین اساس دیروز محمود عباسی- دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک- درخصوص دور زدن قانون برای رسمی کردن ازدواج کودکان گفت: برخی خانواده‌ها دختربچه‌ای را پیش از ۱۳ سالگی بدون ثبت رسمی به عقد مردی درمی‌آورند و پس از آن برای گرفتن اذن ازدواج به دادگاه مراجعه می‌کنند و دادگاه را در مقابل کار انجام شده‌ برای صدور رای ازدواج قرار می‌دهند که این امر مصداق سوءاستفاده از قانون است.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی افزود: بنده این موضوع را آگاهانه می‌گویم که بسیاری از ازدواج‌های کودکانه ناشی از فقر است. از نزدیک با بسیاری از این خانواده‌ها گفت‌‌وگو و کار میدانی انجام داده‌ایم که دو دلیل اصلی ازدواج زودهنگام و کودک‌همسری به «فقر فرهنگی» و «فقر اقتصادی» معطوف می‌شود. خانواده‌هایی هستند که به خاطر فقر سیاه اقتصادی با یک میلیون تومان و در ازای پول، کودکان خود را به همسری می‌دهند. این در حالی است که بعضا فعالین حوزه مقابله با کودک‌همسری متهم به سیاه‌نمایی می‌شوند. اما این انگ‌زدن‌ها مشکلات را حل نمی‌کند.
برخی می‌گویند که کودک‌همسری مساله روز ما و دارای اولویت نیست؛ ازدواج دختران زیر سن قانونی و بدون حکم رشد دادگاه جرم است در حالی که فعالین حوزه مقابله با کودک‌همسری اعم از پژوهشگران و سازمان‌های مدنی و… مروجان قانون‌گرایی و اخلاق‌گرایی در جامعه هستند و همچنین حتی یک مورد از کودک‌همسری هم زیاد است. کودک‌همسری بحثی سلیقه‌ای نیست بلکه امری خلاف قانون است که باید با آن مقابله کرد.
این دانشیار دانشگاه می‌گوید: ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر را قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر را قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی بسته به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح می‌داند. تخطی از این قانون ضمانت اجرایی دارد و اتفاقا ضمانت اجرایی قانونی این مساله کیفری نیز هست و مجازات برایش پیش‌بینی شده است. اگر دختربچه‌ای بدون داشتن حکم «رشد» دادگاه به عقد کسی درآید، والدین، عاقد، دفترخانه و سایر عوامل به عنوان مباشر یا معاون جرم قابل مجازات‌اند و نقش محوری در اینجا، حکم رشد دادگاه است.

فزونی زایمان دختران بین ۱۲ تا ۱۷ سال
این در حالی است که یکی از پرستاران بیمارستانی در حومه شهر تهران درخصوص زایمان دختربچه‌های زیر سن قانونی به «جهان‌صنعت» گفت: در حال حاضر هر روز شاهد زایمان دختران بین ۱۲ تا ۱۷ سال هستیم. ما نمی‌توانیم به والدین آنها چیزی بگوییم اما تا جایی که می‌توانیم آن‌ها را به مددکار بیمارستان ارجاع می‌دهیم. ولی کاری از دست آنها هم برنمی‌آید. چرا که اصولا والدین آنها بسیار فقیر یا از اتباع افغانستان هستند. البته این امر در شهرستان‌ها هم زیاد است.

بهره‌کشی جنسی از دختران خردسال
در همین رابطه سیدحسن موسوی‌چلک- رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران- به «جهان‌صنعت» گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل ظهور چنین پدیده‌ای فقر است. از قضا چند روز پیش هم مرکز آمار ایران، آمار قابل توجهی از رشد کودک‌همسری خبر داد و این امر نشان‌دهنده این است که هرگاه فقر گسترش پیدا می‌کند یکی از گروه‌هایی که قربانی فقر می‌شوند کودکان علی‌الخصوص دختران خردسال هستند. دختران در هیاهوی فقر قربانی کودک‌همسری و پسران عمدتا قربانی کارگری با حداقل دستمزد می‌شوند. با این تفاسیر ازدواج دختران شرایط بغرنجی را به وجود می‌آورد و من اسم چنین موضوعی را ازدواج نمی‌گذارم بلکه بازی با سرنوشت دختران است. کودک‌همسری با فقر والدین شروع می‌شود. مردانی که به ازای هر مبلغی که البته به نظرم در این شرایط مبلغ آن اصلا مهم نیست، یک میلیون تومان باشد یا۱۰۰ میلیون تومان با دختران خردسالی که شاید همسن نوه یا دختر خودشان باشند ازدواج می‌کنند، از لحاظ روانی و جنسی دچار مشکلات فراوانی هستند. البته باز هم می‌گوییم به چنین پدیده‌ای ازدواج نمی‌گوییم بلکه بهره‌کشی جنسی از دختران خردسال است. بهره‌کشی جنسی صرفا برای فروش نیست. فقر که وارد خانه‌ای شود، عوارض اینچنینی هم با خود به همراه دارد. بنابراین با وجود فشارهای اقتصادی، شکاف طبقاتی و گرانی موجود در جامعه به نظرم بیش از این شاهد چنین پدیده‌هایی خواهیم بود.

وی افزود: حدود یک‌دهه پیش درخصوص فزونی کودک‌همسری در راستای افزایش فقر در جامعه هشدار داده بودیم ولی گوش شنوایی برای این معضلات وجود ندارد. از قضا اوایل پاندمی کرونا در این خصوص هشدارهایی به دولت داده بودیم ولی پیگیری نشده است. چندین بار درباره همین موضوعات با «جهان‌صنعت» و دیگر رسانه‌ها صحبت کردم ولی تنها دو روز نقل محافل بود و بس. چنین موضوعاتی همیشه فراموش می‌شود. برخی می‌گویند ازدواج دختران زیر سن قانونی جزو فرهنگ برخی از مناطق ایران است، این چه فرهنگ اشتباهی است که عادت کرده‌ایم دختران خود را قربانی کنیم! ما در حق دخترانمان جنایت می‌کنیم.
آن دست از مردانی که با دختران ۱۰ ساله همبستر می‌شوند، انسان نیستند. واقعا در عجب هستم، چگونه برخی مردان برای ازدواج به سوی دختران زیر سن قانونی می‌روند. دخترانی که گاه همسن نوه یا نتیجه آنها هستند. این مردانی که چنین خواسته‌ای از والدین دختر بچه دارند، بویی از انسانیت نبرده‌اند. چرا که از فقر خانواده سوءاستفاده می‌کنند. اما آنها نمی‌دانند که نه آن مرد برای آن دختر همسر خواهد شد و نه آن دختر برای این مرد همسر، چرا که هیچ دوست داشتن و همخوانی در بینشان نیست. با این حال در این بین تنها دختران قربانی می‌شوند.

رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درخصوص مشکلات روانی والدین این دختران گفت: قاعدتا زمانی که فقر وارد خانه‌ای شود، وجدان از در دیگر خارج می‌شود. این در حالی است که دختران و زنان در این هیاهو اولین قربانیان فقر هستند. اصولا خانواده‌هایی که فقیرند، فرزندان زیادی هم دارند برای جبران درآمد، دختران خود را به ازای پول بی‌ارزشی در اختیار مردان قرار می‌دهند. چه بسا تبعات فقر در جامعه بسیار وسیع است، زیرا فقر در بسیاری از موارد سرمنشأ تن‌فروشی، فروش اعضای بدن، جرم و جنایت در بطن جامعه است. از قضا امروزه بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد به فروش اعضای بدنشان روی می‌آورند.
وی با اعلام افزایش آمار طلاق در بین کودک‌همسران گفت: قاعدتا چنین ازدواج‌هایی هم پایدار نیست. بنابراین براساس آمارهایی که اخیرا اعلام شده بیش از ۱۴ هزار دختر زیر ۱۸ سال مطلقه یا بیوه در کشور وجود دارد. تازه این آماری است که به‌طور رسمی اعلام شده و ما هنوز در این مورد آمار دقیقی نداریم. چرا که بسیاری از این دختران تنها صیغه مردان می‌شوند و بعد از مدتی هم با یک کودک رها می‌شوند یا فرد فوت می‌کند.
ضمنا یک کودک هیچگاه نمی‌تواند همزمان با کودکی نقش مادری را ایفا کند. کودک باید کودکی‌اش را بکند. اتفاقا این دختران با وجود بچه‌دار شدن هم نمی‌توانند نقش مادری را به خوبی ایفا کنند.